Pośród wielu dróg rodzina jest drogą pierwszą i z wielu względów najważniejszą. Jest drogą powszechną , pozostawiając za każdym razem drogę szczególną, jedyną, niepowtarzalną. Rodzina jest tą drogą od której nie można się odłączyć. Jan Paweł II
Już starożytni Grecy a zwłaszcza Platon głosili, że rodzina jest podstawową komórką życia społecznego i główną instytucją wychowawczą. Środowisko rodzinne jest głównym ośrodkiem rozwoju sfery emocjonalnej osobowości i postaw moralnych dzieci. W rodzinie dziecko zdobywa pierwsze doświadczenia bezpieczeństwa, miłości, zaufania, ofiarności i ciągłości pokoleń /1/. Kontakt z rodzicami oparty jest na głębokiej więzi biologicznej i uczuciowej. Zadaniem rodziny jest przekazywanie wartości moralnych, czuwanie nad rozwojem, utrwalanie tradycji. Rozwój samodzielności i odpowiedzialności jest istotnym zadaniem procesu wychowawczego. Obok rodziny szkoła jest głównym czynnikiem kształtującym osobowość dziecka /7/. Szkoła uczestniczy w przygotowaniu dziecka do życia społecznego. W swojej działalności spełnia co najmniej trzy funkcje: - dydaktyczną, polegającą na dostarczeniu wiedzy, kształceniu uzdolnień i zainteresowań. - wychowawczą, obejmującą przekazywanie uczniom systemu obowiązujących norm, wartości, współdziałania w grupie. - opiekuńczą, która polega na zabezpieczeniu prawidłowego rozwoju fizycznego i bezpieczeństwa dziecka oraz organizowaniu czasu wolnego.
Szkoła jest pierwszym nowym , pozadomowym środowiskiem dziecka. Na jej terenie powstają i ujawniają się różne rodzaje zaburzeń rozwojowych dzieci. Szkoła może być przyczyną tych zaburzeń i nieprzystosowania społecznego.
Najpierw rodzina, a potem szkoła są odpowiedzialne za właściwe przygotowanie młodego pokolenia do życia.
Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w zakresie nauczania , wychowania i profilaktyki.
Rodzice uważają, że nie mając specjalistycznego przygotowania nie są w stanie efektywnie wspierać zabiegów szkoły /3/. Uważają również, że do rozpoczęcia nauki szkolnej przez ich dziecko zrobili w zakresie wychowania wszystko co do nich należało /6/. Przychodząc na pierwsze spotkanie z nauczycielem są pełni różnych obaw. Odżywają w nich emocje z czasów kiedy byli uczniami. Przestają czuć się partnerami, których łączy wspólny cel i wspólna praca nad frustracją, agresją i poczuciem zagrożenia.
Porozumienie się rodziców i nauczycieli to przedmiot szczególnej troski osób odpowiedzialnych za działalność profilaktyczną.
Autorytet rodziców z wyjątkiem niektórych okresów jest wyższy niż szkoły. Prawidłowa relacja stosunków międzyludzkich: nauczyciel - uczniowie - rodzice jest w stanie wzmocnić autorytet szkoły.
Współdziałanie szkoły i rodziny ma na celu: - coraz lepsze poznanie uczniów zarówno przez wychowawców jak i rodziców. - wzajemne poznanie i rozumienie się wychowawcy klasy i rodziców. - zjednywanie rodziców na rzecz usprawnienia i urozmaicenia życia szkoły. - sugerowanie rodzicom skutecznych form oddziaływań, które umożliwiają pomoc dzieciom w nauce i właściwym zachowaniu.
Współpraca szkoły z domem rodzinnym winna być oparta na zasadach: - pozytywnej motywacji - dobrowolny, chętny udział we współdziałaniu, - partnerstwa - równorzędne prawa i obowiązki wychowawcy klasy i rodziców w ich wzajemnym współdziałaniu, - jedności oddziaływań, konieczność realizowania przez szkołę i rodzinę zgodnych ze sobą celów wychowania.
Wszelka sprzeczność wypacza wspólne wysiłki. Uczy cynizmu i dwulicowości, podważa autorytet jednej z współpracujących stron - aktywnej i systematycznej współpracy.
Przerwy we współpracy mogą szybko zniszczyć osiągnięcia wychowawcze zdobyte z ogromnym trudem.
Współpraca szkoły z domem rodzinnym odbywa się w formie: /6/ - spotkań zbiorowych, - spotkań indywidualnych, - wizyt domowych, - kontaktach korespondencyjnych, - pisemnych relacjach, - współdziałaniu rodziców w życiu klasy i szkoły, - akcji dni otwartych.
Spotkania zbiorowe mogą być przeprowadzane dla rodziców Zespołu Szkół, szkoły lub klasy.
Celem tych zebrań jest: - zapoznanie rodziców ze statutem szkoły, - wewnątrzszkolnym systemem oceniania, - prezentacja szkolnego planu wychowawczego, - pedagogizacja rodziców, - informacja o problemach wychowawczych, zagrożeniach, - zapoznanie z treścią programu i jego realizacją.
Ważną rolę we współpracy rodzic - wychowawca odgrywają wywiadówki. Celem wywiadówek jest zapoznanie rodziców z osiągnięciami szkolnymi uczniów. Należy również przedstawić osiągnięcia klasy, zapoznać z treścią programu nauczania. Ważnym elementem tych spotkań jest przekazywanie rodzicom wiedzy pedagogicznej i psychologicznej w zakresie wychowania rodzinnego, postaw rodzicielskich, oraz elementarnych zasad zdrowia psychicznego /7/. Dużą pomocą we współpracy szkoły i rodziny mają spotkania towarzyskie, okolicznościowe z okazji uroczystości imprez klasowych i ogólnoszkolnych.
Współdziałanie w ramach spotkań indywidualnych ma szczególne znaczenie w procesie dydaktyczno - wychowawczym szkoły.
Celami rozmów indywidualnych są: - konsultacje pedagogiczne, wspólne poszukiwania przez rodziców i wychowawcę rozwiązań trudnych sytuacji, poszukiwanie możliwości ich przezwyciężenia. - omawianie z rodzicami trudności jakie napotykają uczniowie. - poznawanie przyczyn trudności w nauce lub zachowaniu, - poszukiwanie możliwości rozwiązywań trudności.
Podsumowanie konsultacji pedagogicznych ma na celu uświadomienie konieczności systematycznej pracy wychowawczej z uczniem i okazywanie rodzicom zaufania, wsparcia i zrozumienia. Czas rozmowy winien trwać 20-30 minut.
Wizyty domowe - umożliwiają wychowawcy bliższe bezpośrednie poznanie warunków domowych ucznia, nawiązywanie osobistego kontaktu ze wszystkimi członkami rodziny. Głównym celem wizyt domowych jest poznanie sytuacji życiowej i wychowawczej ucznia na tle środowiska rodzinnego. Ważne jest nastawienie ucznia i rodziców do składowanej wizyty.
Wizyty domowe ułatwiają indywidualizowanie opinii o uczniu i skuteczniejsze prowadzenie pedagogizacji rodziców. Czas trwania wizyty domowej - do 30 minut.
Kontakty korespondencyjne - polegają na pisemnym porozumiewaniu się w sprawach pilnych. Listy przeznaczone są zwykle dla rodziców z którymi kontakt jest niemożliwy lub znacznie utrudniony.
Pisemne relacje - o wynikach w nauce i zachowaniu ucznia polega na przygotowaniu kartek z ocenami z poszczególnych przedmiotów.
Rozmowy telefoniczne - okolicznościowe informacje o uczniu, dotyczące wypadków losowych, postępów w nauce, zachowaniu i wagarów.
Współdziałanie rodziców w życiu klasy lub szkoły polega na: - działalności Rady Rodziców, - działalności klasowej Rady Rodziców, - współdziałanie rodziców w pracy dydaktyczno - wychowawczej, - organizowaniu czasu wolnego, - pomocy rodziców w pozyskiwaniu pozabudżetowych środków finansowych, bezpłatne wykonywanie usług.
Upowszechnienie wśród rodziców programu wychowawczego ma na celu: - wzmocnienie funkcji opiekuńczej szkoły na tle potrzeb i możliwości środowiska, - podnoszenie poziomu wiedzy pedagogicznej i umiejętności wychowawczych, oraz wyrabianie poczucia odpowiedzialności za prawidłowy rozwój własnych dzieci, - współtworzenie coraz korzystniejszych warunków organizacji procesów wychowawczych.
Trudna na ogół jest współpraca z rodzicami dzieci sierocych. Dziecko sieroce przed pójściem do szkoły przebywa w warunkach niesprzyjających wszechstronnemu rozwojowi. Zaniedbanie, głód, brak opieki wychowawczej i miłości pozostawiają trwały ślad w psychice dziecka /9/. Wielu wychowawców Domów Dziecka twierdzi, że rodzina utrudnia ich pracę wychowawczą. Rodziny te demoralizują dzieci, wywierają ujemny wpływ podczas pobytu w domu (alkoholizm, kradzież, ordynarne zachowanie, ogólny zły przykład). Prowadzi to do postaw: niechętne lub obojętne nastawienie do zakładu, żal, uraza, bunt w stosunku do rodziców /9/.
Zawodowe zaangażowanie rodziców powoduje brak czasu na zajmowanie się wychowaniem własnych dzieci. Często ojcowie wycofują się z funkcji wychowawczych. Całą odpowiedzialność za wychowanie swoich dzieci składają na matkę, która też pracuje zawodowo.
Młodzież coraz częściej przejmuje postawy dorosłych. Polacy powoli uczą się funkcjonować w warunkach rynkowej konkurencji. Zmieniają się wartości przekazywane dzieciom. Model wychowawcy w rodzinach jest zróżnicowany. Coraz częściej spotyka się aprobatę dla bezwzględnego egoizmu i pogardę dla słabszych.
Wychowanie młodego pokolenia w przekazywaniu, że w świecie toczy się bezlitosna walka o przetrwanie utrudnia współpracę szkoły z domem rodzinnym i kształtowanie prawidłowych postaw.
Zamożność bywa często okupiona nieludzką pracą i walką z konkurencją. Uczciwość, pracowitość i skromność zostały zastąpione na przedsiębiorczość, elastyczność i spryt życiowy.
BIBLIOGRAFIA 1. Dymara B: Dziecko w świecie szkoły. Oficyna Impuls. Kraków 1998 r. 2. Gordan T: Wychowanie bez porażek PAX Warszawa 1999 r. 3. Grochulska: Agresja u dzieci WSiP Warszawa 1993 r. 4. Jundził: Trudności wychowawcze w rodzinie. Nasza księgarnia. Warszawa 1989 r. 5. Łobacki M: Poradnik wychowawcy klasy PSiP 1985 r. 6. Łobacki M: Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowawczym. Nasza księgarnia. Warszawa 1995 r. 7. Plichta T: Pedagogika społeczna. Wydawnictwo Żak. Warszawa 1995 r. 8. Ziemska M: Rodzina a osobowość. Wiedza Powszechna. Warszawa 1997 r. 9. Szymborska A: Sieroctwo społeczne. Wiedza Powszechna. Warszawa 1969 r.
Maria Durda Zespół Szkół w Czerwińsku |